TURBOLAB-en estreinaldia
24 October 2024
Episòdi 1 : Ua aviada collectiva entà har víver la lenga basca
Gràcias a l'accion conjugada d'actors istorics e deus poders publics, la lenga basca que coneish ua renavida en País Basco nòrd . Après mantua annada de reculada, lo nombre de bascofònes que progrèssa despuish 2021 dens quasi totas las classas d'atge e sustot en çò deus joens qui son tostemps mei nombrós de l'apréner a l'escòla.
Actualizat lo : 9 May 2025
Deu 15 au 25 de mai vienents qu'aurà lòc la 4èmeedicion d'Euskaraldia. Ua experiéncia sociau de grana amplor a la quau participaràn deus milèrs de bascofònes, deus dus costats deus Pirenèus. Pendent 11 dias, dens los comèrcis, las escòlas o au tribalh, los Ahobizi (los qui parlan basco) e los Belarriprest (los qui ac comprenen) que quilharàn un badge distintiu entà convidar los lors interlocutors a escambiar en euskara meilèu qu'en francés. Ua faiçon de mostrar la vitalitat de la lenga e de « l'ancorar durablament dens la vita vitanta», com l'apèra deus sons vòts Jean-René Etchegaray, President de la Comunautat País Basco.
Ua renavida a tots los nivèus
La darrèra enquèsta sociolingüistica, publicada en 2021 per l'Ofici Public de la Lenga Basque (OPLB), que mòstra ua dinamica encoratjanta . Peu purmèr còp despuish 30 ans, lo nombre de bascofònes ne recula pas mei en País Basco nòrd (51 500 personas, sia drin mei de 1 adulte sus 5). Si s'i ajusta los 24 000 locutors receptius (los qui comprenen lo basco mes n'ac parlan pas correntament), la proporcion de bilingües atenhut quasi 30% de la populacion, mentre que lo nombre d'abitants a País Basco cèssa pas d'aumentar parallèlament. L'aumentacion que tòca quasi totas las classas d'atges e sustot la de las 16-24 ans (21,5% de locutors) qui progrèssa lo mei hèra, gràcia sustot a l'ahuegament entau basco a l'escòla (43 % deus escolans en primari e 1/3 au collègi).
Au País Basco sud, l'euskara que contunha de's desvolopar segon la setau e darrèra enquèsta socio-lingüistica. Segon aqueth estudi, en 30 ans, la lenga basca qu'a ganhat mei de 300 000 locutors, sustot en çò deus joens. La província deu Gipuzkoa que demora lo territòri mei bascofòne dab 51,8% de bilingües basco-castelhan, 75% en çò deus 16-24 ans. En Biscaia, ua persona sus tres que parla basco . En Navarra e en Alava, un quart de la populacion.
Entà accentuar aquera tendéncia de hons, la Comunautat País Basco qu'a, autanlèu 2018, pausat un acte hòrt en reconeishent lo basco e lo gascon com lengas oficiaus deu son territòri, aus costats deu francés. Dens lo medish temps, los elegits comunautaris qu'an adoptat lo lor projècte en favor de la lenga basca - e un an mei tard lo en sostien au gascon - dab com ambicion de har plurilingüisme ua realitat quotidiana entaus 320 000 abitants de País Basco.
Desmultiplicar las escadenças de parlar
L'accion de la collectivitat que passa peu sostien financèr aus actors istorics qui òbran despuish de nombrosas annadas a la revitalizacion de las lengas e sustot l'Ofici Public de la Lenga Basque, dont ei la prumèra contribuïdora (70% deu budget) mes tanben los hialats educatius (Ikastola, Seaska, AEK, Uda Leku, Plazara, Ací Gasconha, etc.) o enqüèra los mèdias plurilingües. Qu'acompanha tanben lo desvolopament de servicis publics bilingües dens las grépias, los arcuelhs de lésers e las comunas e que sostien la creacion artistica e los grans eveniments culturaus plurilingües entà desmultiplicar las escadenças de's confrontar a las lengas, autanlèu lo mei joen atge.
